Ôn tập giữa HK1 - Môn Lịch sử 12 - Trạm số 1

Liên hợp quốc thành lập năm 1945 nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Xu thế toàn cầu hoá là xu thế phát triển chính của thế giới sau Chiến tranh lạnh và là hệ quả của cuộc cách mạng khoa học - công nghệ.

Một trong những mục tiêu của Liên hợp quốc được thể hiện tại Điều 1 Hiến chương Liên hợp quốc là trung tâm điều hòa hành động của các quốc gia.

Sau khi Trật tự thế giới hai cực I-an-ta sụp đổ (1991), Mỹ ra sức thiết lập trật tự thế giới đơn cực.

Tổ chức nào có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đối thoại, hợp tác giữa các dân tộc nhằm mục tiêu toàn cầu về phát triển văn hóa, xã hội, phát triển bền vững,... là Tổ chức Giáo dục, Văn hóa, Khoa học (UNESCO). UNESCO có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đối thoại và hợp tác giữa các dân tộc nhằm mục tiêu toàn cầu về phát triển văn hóa, xã hội và phát triển bền vững.

Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc, dịch bệnh,… gia tăng đang là những thách thức hàng đầu đe dọa sự ổn định và phát triển của các quốc gia Đông Nam Á.

Phản ánh quá trình gia tăng mạnh mẽ của những mối liên hệ, sự phụ thuộc, tác động lẫn nhau giữa các quốc gia, dân tộc, khu vực trên phạm vi toàn cầu thuộc về xu thế toàn cầu hóa, không phải về sự hình thành của trật tự thế giới đa cực.

Nguyên nhân thúc đẩy sự ra đời của ASEAN:

- Trong thời kì xây dựng đất nước có nhiều khó khăn => cần hợp tác để cùng phát triển.

- Hạn chế ảnh hưởng của các cường quốc bên ngoài vào khu vực, nhất là khi Mĩ đang sa lầy ở cuộc chiến tranh Việt Nam.

- Thành công của khối thị trường chung châu Âu cổ vũ các nước Đông Nam Á.

Từ bỏ đe dọa bằng vũ lực hoặc sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế không phải là vai trò của Liên hợp quốc mà là một trong những nguyên tắc cơ bản của Liên hợp quốc.

Đoạn tư liệu dưới đây phản ánh nội dung quá trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ.

Sau chiến tranh lạnh, hầu như các quốc gia đều điều chính chiến lược phát triển, tập trung vào phát triển kinh tế để xây dựng sức mạnh của mỗi quốc gia.

Vấn đề quan trọng hàng đầu và cấp bách nhất đặt ra cho các nước đồng minh tại Hội nghị I-an-ta là nhanh chóng đánh bại hoàn toàn các nước phát xít. Tại Hội nghị I-an-ta, các nước đồng minh đã đặt mục tiêu hàng đầu là tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản để nhanh chóng kết thúc chiến tranh.

Các thách thức của ASEAN hiện nay là:

- Trình độ phát triển còn chênh lệch.

- Vẫn còn tình trạng đói nghèo.

- Đô thị hóa nhanh.

- Các vấn đề tôn giáo, dân tộc.

- Khu vực Đông Nam Á chủ yếu diễn ra hoạt động di cư người lao động để tìm kiếm việc làm gây ra mối lo ngại về nguồn lao động và chảy máu chất xám.

=> Vấn đề người nhập cư không phải thách thức của ASEAN hiện nay.

Nguyên nhân việc mở rộng thành viên của ASEAN diễn ra lâu dài và đầy trở ngại vì trong thời kỳ Chiến tranh lạnh, Đông Nam Á bị chia rẽ bởi hai hệ thống đối lập (một số nước theo Mỹ, một số nước theo Liên Xô/Trung Quốc).

=> Điều này làm cho việc mở rộng thành viên ASEAN diễn ra lâu dài, gặp nhiều trở ngại.

Thắng lợi của các phong trào giải phóng dân tộc và sự ra đời của hàng loạt quốc gia độc lập không phải là tác động của trật tự hai cực I-an-ta đến tình hình thế giới mà là một trong những nguyên nhân sụp đổ trật tự thế giới hai cực I-an-ta.

- Chiến tranh thế giới thứ hai để lại hậu quả rất nặng nề: Hơn 70 quốc gia với 1700 triệu người đã bị lôi cuốn vào vòng chiến, khoảng 60 triệu người chết, 90 triệu người bị tàn phế. Nhiều làng mạc, thành phố và nhiều cơ sở kinh tế bị tán phá.

- Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc với hậu quả nặng nề của nó đã tạo ra tâm lý sợ chiến tranh và mong muốn bảo vệ hòa bình của nhân loại. Tuy nhiên, hòa bình là vấn đề toàn cầu phải được xây dựng từ sự nỗ lực chung của các quốc gia để đưa ra các giải pháp phù hợp, không phải là trách nhiệm riêng của một quốc gia nào. Và để chung tay xây dựng, giữ gìn nền hòa bình ấy cần có một công cụ để bảo vệ nó => Các cường quốc đã đưa ra quyết định thành lập tổ chức Liên Hợp quốc.

Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, nhiều tổ chức khu vực ra đời (EEC, EFTA ở châu Âu…), tạo tác động thúc đẩy các nước Đông Nam Á liên kết để cùng phát triển, hợp tác.

Việt Nam gia nhập ASEAN (1995) đã đánh dấu bước phát triển mới trong quá trình hòa giải, hòa nhập và phát triển hướng đến xây dựng ASEAN thành “ngôi nhà chung” của các quốc gia Đông Nam Á.

- Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Liên Xô và Mĩ là đứng đầu hai phe là Xã hội chủ nghĩa và Tư bản chủ nghĩa. Liên Xô và Mĩ là hai cường quốc đứng đầu hai cực, chỉ cần một bên suy yếu thì bên kia sẽ thao túng nhiều vấn đề chính trị.

- Trong khi đó, thành viên của Hội đồng bảo an Liên Hợp quốc bao gồm 5 quốc gia: Trung Quốc, Mĩ, Anh, Pháp, Trung Quốc. Nếu không có Liên Xô thì chắc chắn Mĩ sẽ thao túng tổ chức này. Bằng chứng ở việc, sau năm 1991 khi Liên Xô tan rã thì Mĩ đã hướng tới trật tự thế giới “đơn cực” nhằm chi phối và lãnh đạo toàn thế giới.

=> Sự tham gia của Liên Xô- lực lượng đi đầu của phong trào cách mạng thế giới sẽ giúp hạn chế sự thao túng của các nước đế quốc đối với các vấn đề quốc tế; giúp Liên hợp quốc hoạt động có hiệu quả hơn.

Sự tăng cường đẩy mạnh hợp tác thu hút vốn đầu tư từ các cường quốc lớn vào ASEAN không tạo ra sự đe dọa nền hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển của Cộng đồng ASEAN.

Việt Nam áp dụng nguyên tắc “Giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình” của Liên hợp quốc chủ yếu trong việc bảo vệ chủ quyền biên giới, biển, đảo và toàn vẹn lãnh thổ. Điều này bao gồm việc giải quyết các tranh chấp trên biển bằng cách thương lượng và đàm phán, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, và tôn trọng luật pháp quốc tế.

a) Sai, ASEAN được thành lập là do nhu cầu tự thân của các quốc gia Đông Nam Á nhằm hợp tác phát triển, tránh phụ thuộc vào các nước lớn. Không cần sự đồng ý của các cường quốc – đây là sự chủ động của chính các nước trong khu vực.

b) Đúng, các tổ chức như SEAFET, ASA, MAPHILINDO chính là các tổ chức tiền thân của ASEAN – thể hiện nỗ lực ban đầu về hợp tác khu vực. Tuy chưa thành công nhưng tạo tiền đề kinh nghiệm cho sự ra đời của ASEAN.

c) Đúng, ASEAN được thành lập ngày 8/8/1967, trong bối cảnh Chiến tranh lạnh đang diễn ra gay gắt. Các nước muốn tránh bị lôi kéo vào xung đột giữa các cường quốc, nên hợp tác khu vực là giải pháp chiến lược.

d) Đúng, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á thành lập ngày 8/8/1967 tại Bangkok, Thái Lan. Năm nước sáng lập: Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Thái Lan.

a) Sai, Chiến tranh Lạnh là cuộc đối đầu toàn diện (chính trị, kinh tế, quân sự, tư tưởng) nhưng không đối đầu trực tiếp bằng quân sự giữa Mỹ và Liên Xô.

b) Đúng, đây là sự kiện đánh dấu sự khởi đầu chính thức của Chiến tranh Lạnh. Học thuyết Truman tuyên bố chống lại sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản, bắt đầu từ việc viện trợ Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ.

c) Sai, mâu thuẫn giữa Mỹ và Liên Xô đã nhen nhóm từ sau Thế chiến II, do sự khác biệt về ý thức hệ (tư bản vs. xã hội chủ nghĩa), phân chia phạm vi ảnh hưởng ở châu Âu,… Vấn đề Hy Lạp – Thổ Nhĩ Kỳ chỉ là “giọt nước tràn ly”, không phải là nguồn gốc.

d) Sai, mục tiêu của Học thuyết Truman là ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản, chứ không công khai tuyên bố “trở thành bá chủ thế giới”. Mặc dù Mỹ có ý đồ mở rộng ảnh hưởng, nhưng mục tiêu chính vẫn là kiềm chế Liên Xô.

a) Sai, tư liệu khẳng định trật tự thế giới mới không chỉ phụ thuộc vào sự phát triển thực lực của các cường quốc, mà còn bị chi phối bởi: Sự lớn mạnh của phong trào cách mạng thế giới; Thành bại của công cuộc cải cách, đổi mới ở các nước XHCN; Những đột phá từ cách mạng khoa học - kỹ thuật.

b) Đúng, tác giả nhấn mạnh: “Sự phát triển của cách mạng khoa học – kĩ thuật sẽ còn tiếp tục tạo ra những ‘đột phá’ và biến chuyển trên cục diện thế giới”. Điều này khẳng định vai trò to lớn của KH-KT trong việc hình thành và thay đổi trật tự thế giới mới.

c) Sai, tư liệu nêu rõ sự lớn mạnh của lực lượng cách mạng thế giới là một nhân tố ảnh hưởng, nhưng không nói đó là “quyết định”. Nó cùng với các yếu tố khác (cường quốc, cải cách - đổi mới ở XHCN, KH-KT) mới hợp thành nhiều nhân tố chi phối sự hình thành trật tự mới.

d) Sai, tư liệu nhấn mạnh sự hình thành trật tự thế giới mới phụ thuộc vào nhiều nhân tố, gồm cả yếu tố bên trong (thực lực kinh tế - chính trị - quân sự, cải cách - đổi mới ở XHCN) và bên ngoài (cách mạng KH-KT, phong trào cách mạng thế giới). Không có nhân tố nào được coi là “duy nhất quyết định”, mà chúng tác động đa chiều, đan xen, hỗ trợ và kiềm chế lẫn nhau.

a) Đúng, đoạn tư liệu nêu rõ quyết tâm của các nước ASEAN “bảo đảm việc công nhận và tôn trọng Đông Nam Á là một khu vực hòa bình, tự do và trung lập”. Đây chính là nội dung cốt lõi của bản tuyên bố ZOPFAN.

b) Sai, tư liệu khẳng định rõ: khu vực Đông Nam Á phải “không có sự can thiệp dưới bất kì hình thức và phương cách nào của các nước ngoài khu vực”. Như vậy, quan điểm là loại trừ sự can thiệp từ bên ngoài, chứ không thừa nhận.

c) Đúng, ngoài nhấn mạnh yếu tố an ninh - chính trị (hòa bình, tự do, trung lập, không can thiệp), tư liệu còn chỉ rõ “các nước Đông Nam Á cần phối hợp nỗ lực nhằm mở rộng các lĩnh vực hợp tác”. Điều này cho thấy định hướng gắn kết cả về chính trị lẫn kinh tế - xã hội.

d) Sai, Tuyên bố mới chỉ thể hiện quyết tâm chính trị và định hướng chung của các nước ASEAN. Trên thực tế, Đông Nam Á đầu thập niên 1970 vẫn còn chiến tranh, chia rẽ (đặc biệt ở Việt Nam, Lào, Campuchia). Do đó, đây chưa phải là sự hiện thực hóa ngay lập tức, mà là mục tiêu lâu dài.