Nguyễn Duy Cần, biệt hiệu Thu Giang, là một học giả nổi tiếng ở Việt Nam từ thập niên 1950.

Câu hỏi số 720963:

Vận dụng cao

Nguyễn Duy Cần, biệt hiệu Thu Giang, là một học giả nổi tiếng ở Việt Nam từ thập niên 1950. Trong sách Để thành nhà văn, ông viết:

“Phải biết nhìn kỹ tất cả những gì mình muốn viết ra, phải biết nhìn cho lâu và hết sức chăm chú để tìm thấy một khía cạnh đặc biệt mà trước giờ chưa ai nhìn thấy và viết ra. Trong tất cả mọi sự vật đều luôn có một vài chỗ chưa có ai khám phá, là vì chúng ta thường hay có thói quen nhìn theo quan điểm của những người đã thấy trước ta và nói lại cho ta nghe. Nghĩa là ta thường nhìn thấy sự vật đó với cặp mắt thành kiến. Vì vậy, bất cứ một sự vật nhỏ nào cũng còn một vài chỗ chưa ai để ý. Vậy, ta hãy tìm cho ra những khía cạnh đặc biệt ấy. Muốn tả một ngọn lửa cháy hay một cội cây giữa đồng, hãy nhìn nó đến khi nào nhận thấy nó không còn giống với một ngọn lửa hay một cội cây nào khác nữa”.

(Theo Nguyễn Duy Cần, Để thành nhà văn, NXB Trẻ, TP. HCM, 2021, trang 19)

Bạn nghĩ như thế nào về nhận định của Nguyễn Duy Cần về “nhìn kỹ”, “nhìn cho lâu và hết sức chăm chú” và “nhìn thấy sự vật với cặp mắt thành kiến” trong sáng tác văn học? Hãy viết bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của bạn và dẫn chứng bằng các tác phẩm văn học Việt Nam, văn học nước ngoài mà bạn đã học, đọc thêm.

Quảng cáo

Xem lời giải

Câu hỏi:720963

Phương pháp giải

Phân tích, tổng hợp.

Giải chi tiết

a. Về hình thức và kĩ năng 1,0

- Đáp ứng yêu cầu của bài văn nghị luận văn học.

- Trình bày vấn đề một cách khoa học, hấp dẫn, thuyết phục, sáng rõ.

b. Về kiến thức

Xác định và giải thích vấn đề 1,0

Tùy năng lực, thí sinh có thể bàn một phần hoặc trọn vẹn các vấn đề sau:

- Hành động “nhìn kỹ”: nhìn kỹ không vì tìm chất liệu mới mà chính là nhìn để thấy cái mới trong chất liệu quen thuộc bởi dưới ánh mặt trời, không còn câu chuyện nào chưa từng được kể. Vì vậy, nhà văn cần nhìn vào những cái bình thường, nhỏ bé, thậm chí khuất lấp, dễ bị bỏ quên hoặc bị đánh giá thấp, bị xem là tầm thường để thấy được vẻ đẹp, giá trị và sự mới lạ, đặc biệt, chưa ai khám phá ra. Từ đó, chất liệu mới mẻ cho sự sáng tạo ra đời.

- “Nhìn cho lâu”, nhìn “chăm chú”: đủ chín muồi về suy ngẫm, đủ sâu sắc để thấu tỏ được ý nghĩa, bản chất của chất liệu, của câu chuyện thay vì kể những câu chuyện hời hợt. Từ đó, ý nghĩa mới mẻ về hiện thực đời sống được phát kiến.

- Nhìn với cặp mắt thành kiến là cách nhìn nhận, đánh giá sự vật, sự việc, con người theo cái nhìn đã có sẵn, cái nhìn chung của cộng đồng được hình thành từ lâu đời và được duy trì, cố kết một cách bền bỉ. Đồng thời, nhìn theo thành kiến thường là cái nhìn có tính tiêu cực, cổ hủ, gây tác động không tốt đến đối tượng bị nhìn. Vì vậy, hướng đến cái nhìn không thành kiến sẽ tạo nên thái độ nhìn giúp nhà văn vượt qua được hạn chế của thời đại, bó buộc của một cộng đồng nhỏ hẹp, cũ kỹ để vươn đến cái nhìn độc đáo, thậm chí vượt thời đại. Từ đó, một cách nhìn cách tân, biết đối thoại với cái cũ được khai phóng.

Phân tích, chứng minh sự tác động của cách nhà văn “nhìn kỹ”, “nhìn cho lâu”, nhìn không thành kiến đến quá trình sáng tạo.

- “Nhìn kỹ” chính là suy nghiệm, ngẫm nghĩ, kết nối… những chất liệu sáng tạo trong đời sống, nhờ đó, nhà văn “nhìn kỹ” có thể tìm ra khía cạnh đặc biệt, nhìn thấy sự độc đáo trong những chất liệu cũ hoặc những chất liệu vốn quen thuộc trong đời sống nhưng chưa được chú ý và đưa vào sáng tác trước đó. Thí sinh có thể đưa ra dẫn chứng với những hình ảnh quen thuộc mà độc đáo như “Đầu súng trăng treo” (Đồng chí - Chính Hữu); làn hương ổi, làn sương chùng chình, “đám mây mùa hạ/ Vắt nửa mình sang thu” (Sang thu - Hữu Thỉnh); với việc nhìn thấy sự phi thường trong công việc bình thường của anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long), sự rung động đầy tinh tế trước những sự vật nhỏ bé, giản dị của đời thường như bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện (Mùa xuân nho nhỏ), vầng trăng tròn (Ánh trăng - Nguyễn Duy), con chó nhỏ hồn nhiên trên bãi biển (Người đàn bà và con chó nhỏ - Sê-khốp), những bông hoa rụng trên mặt đất cũng có thể cần người khóc thương và chôn cất (Hồng lâu mộng - Tào Tuyết Cần), một con mèo lang thang trong mưa (Con mèo trong mưa – Hemingway),…

- Tuy nhiên, nhà văn nhìn kỹ không chỉ để phát hiện, quan sát và khắc họa lại hình ảnh, chi tiết, câu chuyện trong cuộc sống một cách hiện thực mà còn tưởng tượng, hư cấu, bộc lộ góc nhìn, quan điểm riêng cũng như phương thức biểu đạt riêng bằng nghệ thuật ngôn từ của mình. Chẳng hạn như cách Thanh Hải quan sát và phát hiện ra ý nghĩa của sự hiến dâng lặng lẽ, nhỏ bé cho mùa xuân, cho cuộc đời và đưa hình tượng mùa xuân nho nhỏ trở thành một ẩn dụ trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ; cách Chế Lan Viên tạo mạch liên tưởng sóng đôi giữa biểu tượng con cò và người mẹ trong bài thơ Con cò để biểu đạt ý niệm về tình mẫu tử thiêng liêng, gắn bó; cách Hemingway dùng nguyên lý tảng băng trôi để kể chuyện bằng ngôn ngữ tối giản, tạo mạch liên tưởng ngầm giữa người vợ cô đơn và con mèo bé nhỏ trong mưa trong truyện ngắn Con mèo trong mưa,…

- “Nhìn kỹ”, “nhìn cho lâu”, “nhìn chăm chú” cũng là nhà văn quan sát và tự vấn chính mình, kết nối các chất liệu sáng tạo với những trăn trở, ngẫm nghĩ sâu trong lòng, vì vậy, nhìn thấy sự giải mã bản thân, nhìn thấy cách mình trả lời những câu hỏi về cuộc đời, thế hệ và cộng đồng mình. Thí sinh có thể dẫn chứng từ Con cò, Nói với con, Ánh trăng Lặng lẽ Sa Pa,… và các tác phẩm ngoài sách giáo khoa.

- Nhìn không thành kiến còn là hoài nghi, tự vấn về những giá trị sẵn có khi nhà văn tháo bỏ được các thành kiến để mở rộng chiều kích cái nhìn. Thí sinh có thể lấy dẫn chứng từ Long thành cầm giả ca, Truyện Kiều, Văn tế thập loại chúng sinh… Nguyễn Du đã vượt qua thành kiến về những số phận bên lề xã hội để thấy ở đó câu chuyện nhân sinh, câu chuyện của những con người tài hoa cũng như vẻ đẹp, giá trị của họ. Nam Cao cũng quan sát kỹ lưỡng và thâm nhập vào thế giới của người nông dân bằng cách “sống gần họ” để xóa bỏ những định kiến cho rằng “họ xấu xa, ngu ngốc, gàn dở” và thấy được vẻ đẹp nhân văn lấp lánh trong các nhân vật Lão Hạc, Chí Phèo, Thị Nở,…

- Nhờ đó, nhà văn không bị rơi vào hoặc bị trói buộc trong cái nhìn quen thuộc, không chỉ thấy những hình ảnh quen thuộc mà có thể khai phá ra những cái nhìn lẫn những cách nhìn mới mẻ. Đó là giá trị của sự quan sát và chiêm nghiệm sâu về đời sống, như Thanh Hải khiến cho độc giả thấy mùa xuân không chỉ hiện diện trong các biểu tượng hoa mai, hoa đào, dưa hấu, bánh chưng xanh mà còn trong bông hoa tím biếc, tiếng chim giữa không trung; Hữu Thỉnh không gợi lên mùa thu từ chiếc lá vàng quen thuộc mà từ hương ổi, làn sương, làn mây.

* Thí sinh cần có những dẫn chứng văn học cụ thể để làm sáng tỏ các ý trên. Cần đánh giá cao các bài viết đưa ra quan điểm, kiến giải riêng, thể hiện sự sáng tạo về tư duy, cách thức diễn đạt và vận dụng dẫn chứng một cách tinh tế, xác đáng, thuyết phục, đa dạng (đánh giá cao thí sinh đưa dẫn chứng nằm ngoài sách giáo khoa).

Đánh giá, mở rộng

- Khẳng định việc nhìn kỹ, quan sát một cách đủ sâu, đủ lâu có thể tác động tích cực đến việc sáng tạo.

- Tuy nhiên, cũng cần thấy rằng nhà văn chỉ “nhìn” thôi chưa đủ, mà còn phải trang bị cho bản thân năng lực “giải mã” những điều mình nhìn thấy, bao gồm: tri thức, trải nghiệm sống, vốn văn hóa, khả năng tư duy sáng tạo, năng lực đối thoại với những cách nhìn khác,… Đồng thời, nhà văn cũng cần biết nhìn bao lâu là đủ để sáng tạo, thay vì chỉ đắm chìm trong sự nhìn ngắm mà không thể đi đến hành động viết cụ thể để mang lại tác phẩm cho người đọc.

- Thí sinh có thể đưa ra những ý kiến mở rộng, những phản đề khác theo góc nhìn, năng lực phát hiện, lý giải và phân tích vấn đề của thí sinh.

PH/HS 2K10 THAM GIA NHÓM ĐỂ CẬP NHẬT ĐIỂM THI, ĐIỂM CHUẨN MIỄN PHÍ!

Câu hỏi trước Câu tiếp theo

>> Học trực tuyến lớp 9 và Lộ trình UP10 trên Tuyensinh247.com Đầy đủ khoá học các bộ sách: Kết nối tri thức với cuộc sống; Chân trời sáng tạo; Cánh diều. Lộ trình học tập 3 giai đoạn: Học nền tảng lớp 9, Ôn thi vào lớp 10, Luyện Đề. Bứt phá điểm lớp 9, thi vào lớp 10 kết quả cao. Hoàn trả học phí nếu học không hiệu quả. PH/HS tham khảo chi tiết khoá học tại: Link