Sức mạnh của thơ trữ tình không chỉ ở chỗ bộc lộ một cách chân thành, tinh tế những rung

Câu hỏi số 837822:

Vận dụng

Sức mạnh của thơ trữ tình không chỉ ở chỗ bộc lộ một cách chân thành, tinh tế những rung động, những nỗi niềm riêng tư, chủ quan, thầm kín của con người mà còn có khả năng thâm nhập vào những chân lí phổ biến nhất của tồn tại con người, đạt được những khái quát nghệ thuật cao.

(Theo Phương pháp nghiên cứu và phân tích tác phẩm văn học, Trần Đăng Suyền, NXB Giáo dục Việt Nam, 2018)

Em hiểu ý kiến trên như thế nào? Từ đó, hãy làm sáng tỏ sức mạnh của thơ trữ tình qua bài thơ sau:

DẤU QUÊ

Nguyễn Minh Khiêm

Tự nhiên lại gọi tên làng

Như là đứa trẻ lạc đường gọi cha

Giật mình như vạc ăn xa

Qua đêm mới kịp nhận ra chân trời!

Bàn chân nhẵn Bắc, Nam rồi

Thương về cái cổng các ngồi dầm

Miếng cà nhai tự ngày xưa

Bây giờ nghe lại vẫn chưa hết giòn!

Nghe bao lời phấn lời son

Rưng rưng lại ước mẹ còn... võng đưa...

Lời quê lắm nắng, nhiều mưa

Nắng mưa sao ngọt, cày bừa sao thơm!

Nhiều khi đói chả thèm cơm

Thèm lời chân thật được đơm cho đầy.

Đem mình làm cuộc trưng bày

Nhìn mình chỉ thấy mình đầy dấu quê.

Hồn như hạt cải, hạt kê

Gieo đi trăm ngả lại về làng xanh.

Câu thơ lạc chốn thị thành

Xin về ngọt với đất lành làng ơi!

(Theo Những mảnh ghép của huyền thoại, Nguyễn Thanh Tâm, NXB Văn học, 2024)

* Chú thích: Tác giả Nguyễn Minh Khiêm sinh năm 1953, tại xã Yên Trung, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu, ghi đậm dấu ấn cá nhân trong làng thơ xứ Thanh. Nổi bật nhất trong thơ ông là tình yêu quê hương xứ sở, tình cảm dành cho mẹ, cách nhìn sâu sắc và đa chiều về chiến tranh.

Quảng cáo

Xem lời giải

Câu hỏi:837822

Phương pháp giải

- Vận dụng kiến thức đã học về viết bài văn nghị luận.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng.

Giải chi tiết

I. Mở bài: Giới thiệu chung

II. Thân bài

1. Giải thích ý kiến

– “Thơ trữ tình” là loại thơ trực tiếp bộc lộ cảm xúc, tâm trạng, suy tư của con người trước cuộc sống.
– “Rung động, nỗi niềm riêng tư, thầm kín” là những cảm xúc rất cá nhân, chỉ thuộc về tâm hồn một người.
– “Chân lí phổ biến của tồn tại con người” là những giá trị mang tính chung: tình yêu, nỗi nhớ, quê hương, nhân ái, khát vọng sống… vượt khỏi giới hạn riêng tư.

=> Ý kiến khẳng định: sức mạnh của thơ trữ tình không chỉ nằm ở khả năng biểu đạt cảm xúc cá nhân sâu sắc mà còn ở chỗ từ những cảm xúc riêng ấy, thơ có thể gợi lên những giá trị chung, những triết lí nhân sinh có ý nghĩa với tất cả.

- Ý kiến cho rằng sức mạnh của thơ trữ tình không chỉ nằm ở chỗ diễn đạt cảm xúc riêng tư một cách tinh tế, chân thật, mà còn ở khả năng vượt ra khỏi cảm xúc cá nhân để chạm tới những vấn đề có ý nghĩa phổ quát của đời sống con người. Nói cách khác, thơ trữ tình bắt nguồn từ cái rất riêng (nỗi niềm, kỉ niệm, suy tư của một cá nhân), nhưng khi được thể hiện bằng cảm xúc chân thật và nghệ thuật tinh luyện, nó có thể mở rộng thành cái rất chung – những quy luật, những vẻ đẹp, những giá trị bền vững của con người và cuộc sống. Đây chính là sức mạnh nâng tầm thơ trữ tình: từ cảm xúc cá nhân chuyển hóa thành chân lí nghệ thuật mang ý nghĩa nhân loại.

2. Làm sáng tỏ qua bài thơ Dấu quê của Nguyễn Minh Khiêm

- Bài thơ mở ra từ những rung động rất riêng tư: một tiếng gọi bất chợt, một nỗi nhớ quê nhà chợt ùa về “như đứa trẻ lạc đường gọi cha”.
- Cảm xúc này rất cá nhân, rất tự phát, nhưng nó lập tức chạm vào một quy luật chung: quê hương luôn là nơi neo giữ tâm hồn con người, ngay cả khi ta đã đi rất xa.

a. Cảm xúc riêng tư đầy chân thật
Nhà thơ nhớ những điều rất cụ thể, rất “đời sống”:
– cái cổng làng,
– miếng cà giòn của ngày xưa,
– tiếng võng mẹ đưa.

Những hình ảnh này gợi lên một miền kí ức chỉ riêng tác giả có. Nhưng chính sự chân thật ấy khiến người đọc dễ dàng đồng cảm, bởi ai cũng có những “vật chứng tâm hồn” gắn với quê hương mình.

b. Từ cảm xúc cá nhân đi đến chân lí chung về tình quê

Tình quê trong thơ không chỉ là nỗi nhớ mà còn là nhận thức sâu sắc:
“Lời quê lắm nắng nhiều mưa
Nắng mưa sao ngọt, cày bừa sao thơm!”

Nhà thơ đã nâng tình cảm thành một quy luật của sự gắn bó: những gian khó của quê hương thường trở thành điều ngọt ngào đối với những ai đã đi xa. Đây là sự chuyển hóa từ cảm xúc sang triết lí – đúng với ý kiến đề bài.

c. Phát hiện chân lí nhân sinh qua trải nghiệm riêng
“Hồn như hạt cải, hạt kê
Gieo đi trăm ngả lại về làng xanh.”

Hình ảnh ví von giản dị, đời thường mà sâu sắc. Con người dù đi xa đến đâu, trải nghiệm bao nhiêu, cuối cùng vẫn trở về với nguồn cội. Đây chính là “chân lí phổ biến của tồn tại con người”: quê hương là điểm tựa tinh thần, là nơi lưu giữ căn tính.

d. Sự khái quát nghệ thuật cao

Kết thúc bài thơ:
“Câu thơ lạc chốn thị thành
Xin về ngọt với đất lành làng ơi!”

Không chỉ là câu chuyện của nhà thơ mà còn là tâm tình của bao người làm thơ, bao người xa quê giữa đô thị ồn ã.
Từ một cảm xúc cá nhân, tác giả đã khái quát thành quy luật: thơ – và cả con người – chỉ thực sự “ngọt” khi trở về cội nguồn.

→ Đây chính là biểu hiện rõ rệt của sức mạnh thơ trữ tình: bắt đầu từ riêng để chạm tới cái chung, từ cảm xúc để đi tới nhận thức nghệ thuật.

3. Đánh giá – mở rộng

– “Dấu quê” cho thấy thơ trữ tình có sức mạnh lay động vì nó tìm đến cái cốt lõi nhất của con người: tình quê, tình mẹ, nỗi hoài hương.
– Sự hòa quyện giữa cảm xúc riêng và giá trị chung làm nên chiều sâu của thơ ca.
– Thơ trữ tình sẽ sống lâu khi cho người đọc thấy mình trong đó, và làm giàu đời sống tinh thần của cộng đồng.

- Vai trò của nhà thơ và bạn đọc:
+ Nhà thơ phải có tâm hồn nhạy cảm, biết chuyển cảm xúc riêng thành “cảm xúc mang tính nhân loại”.
+ Bạn đọc là người tiếp nhận, đồng cảm, soi thấy chính mình trong nỗi lòng của người viết; qua đó, những chân lí nghệ thuật mới được hoàn chỉnh.

III. Kết bài

Qua bài thơ Dấu quê, có thể thấy ý kiến đưa ra hoàn toàn xác đáng. Thơ trữ tình chạm đến người đọc không chỉ vì những cảm xúc tinh tế mà còn vì thơ khơi dậy những giá trị bền vững của đời sống: tình mẹ, tình quê, sự gắn bó với nguồn cội.
Những rung động riêng tư của Nguyễn Minh Khiêm nhờ nghệ thuật ngôn ngữ mộc mạc, chân thành đã vượt ra khỏi giới hạn cá nhân, trở thành tình cảm chung của con người Việt Nam trước quê hương.

PH/HS 2K10 THAM GIA NHÓM ĐỂ CẬP NHẬT ĐIỂM THI, ĐIỂM CHUẨN MIỄN PHÍ!

Câu hỏi trước Câu tiếp theo

>> Học trực tuyến lớp 9 và Lộ trình UP10 trên Tuyensinh247.com Đầy đủ khoá học các bộ sách: Kết nối tri thức với cuộc sống; Chân trời sáng tạo; Cánh diều. Lộ trình học tập 3 giai đoạn: Học nền tảng lớp 9, Ôn thi vào lớp 10, Luyện Đề. Bứt phá điểm lớp 9, thi vào lớp 10 kết quả cao. Hoàn trả học phí nếu học không hiệu quả. PH/HS tham khảo chi tiết khoá học tại: Link